Gdy gra reprezentacja, to przed telewizorami gromadzą się miliony. Podczas Ligi Mistrzów, szczególnie gdy grają w niej jacyś Polacy, sytuacja ma się podobnie. Tymczasem wciąż nie wszyscy znają zasady gry w piłkę nożną, choć bardzo dużo z nas gra w halową odmianę czyli futsal. Jeśli do nich należysz albo znasz kogoś takiego - ten artykuł jest godny polecenia. Dowiesz się zeń wszystkiego, co potrzebne, między innymi:

• Na czym polega spalony?

• Która sytuacja zasługuje na rzut karny i kiedy sędzia może sięgnąć po czerwoną kartkę?

• Ilu jest zawodników, jakie mają zadania, kto najczęściej wchodzi w skład sztabu szkoleniowego?

• Ile trwa mecz, czy są jakieś przerwy?

• Kiedy sędzia dyktuje rzut wolny, na czym polega rzut wolny pośredni?

Już na wstępie warto też wspomnieć, że większość przepisów dotyczących piłki nożnej jest stale udoskonalana. Zbiór wszystkich zasad jest w praktyce obszerną książką, która ma za zadanie szczegółowo wyczerpać wszystkie wątpliwości dotyczące pracy sędziego i różnych spraw pobocznych. Jednocześnie podstawowe zasady gry w piłkę nożną pozostają niezmienne od lat - znając je, można z pełnym zrozumieniem obejrzeć mecz. A resztę… dopowie komentator!

Zasady gry w piłkę nożną - absolutne podstawy

Każdy mecz trwa określony czas. Jest to dokładnie po 45 minut na każdą połowę, których to z kolei są dwie. Warto jednak zwrócić uwagę w tym miejscu na fakt, iż w młodszych kategoriach wiekowych oficjalne przepisy Polskiego Związku Piłki Nożnej określają krótszy czas trwania połowy meczu. Np. w kategorii junior młodszy wynosi on 40 minut, a w kategorii młodzik (dzieci w wieku 12 - 13 lat) to już tylko 30 minut. Pomiędzy nimi, zasady gry w piłkę nożną przewidują chwilę wytchnienia dla graczy - niewielką, bo piętnastominutową. W tym czasie schodzą oni wraz z trenerem do szatni, ustalając strategię na dalszą część spotkania. Uwaga! Sędzia główny może przedłużyć każdą połowę wedle uznania, najczęściej robi to tuż po konsultacji z sędzią technicznym. Zazwyczaj czas ten nie przekracza czterech minut i jest uzależniony od ewentualnych przerw w grze.

Wymiary boiska do piłki nożnej

Wchodząc na stadion, nie trudno zauważyć, że w jego centralnym punkcie zawsze znajduje się boisko, które w polskich przepisach określane jest bardziej profesjonalnym określeniem pole gry. Boisko do piłki nożnej jest podzielone na dwie symetryczne względem siebie połowy - typowa powierzchnia zamyka się w prostokącie o wymiarach 105 na 68 metrów. Więcej szczegółów na temat boiska do piłki nożnej znajdziecie na naszym blogu. Inne wymiary są w profesjonalnej piłce seniorskiej, inne na orlikach, a jeszcze inne w rozgrywkach dzieci i młodzieży.

Kogo znajdziemy na boisku? Wykaz piłkarzy

Każda drużyna składa się z jedenastu graczy. Liczbę tę można ograniczyć, jeśli któryś z piłkarzy otrzyma czerwoną kartkę - wtedy musi on zejść z boiska, a jego drużyna gra w osłabieniu. Podobnie jest, jeśli trener wykorzystał już dostępną pulę zmian, a któryś z jego zawodników miał kontuzję wykluczającą go z gry. Na boisku każda jedenastka wystawia skład z osobami wcielającymi się w określone role:

1. Kapitan. Może zostać nim dowolny gracz - zazwyczaj najbardziej zasłużony zawodnik, mentor drużyny, nierzadko najstarszy i najbardziej doświadczony. Wyróżnia się opaską kapitańską, bierze udział w losowaniu połowy, na której ma zacząć grać jego drużyna i chociaż nie określają tego bezpośrednio zasady gry w piłkę nożną, jest też osobą biorącą aktywny udział w rozwiązywaniu wszelkich sporów boiskowych i w rozmowach z sędzią.

2. Bramkarz. Jego zadaniem jest obrona bramki, operowanie w okolicach pola karnego. Jako jedyny zawodnik może on w trakcie gry łapać piłkę rękami, piąstkować.

3. Formacja obronna (w tym stoperzy). Tuż przed bramkarzem, mniej więcej na linii pola karnego gra defensywna część zespołu. Najbardziej cofnięci w kierunku bramki zawodnicy są nazywani stoperami. Nie ma z góry określonej liczby obrońców, dobiera ich trener w zależności od taktyki - najczęściej jest to czwórka graczy, w tym dwóch stoperów.

4. Pomocnicy. Nieco wyżej, bo obu stronach boiska pracują dwaj pomocnicy. W zależności od zadań taktycznych mogą oni spełniać bardziej funkcję defensywną (obronną) lub ofensywną (wspierającą atak).

5. Rozgrywający. Zarówno pomocnicy, jak i obrońcy mogą skorzystać z roli rozgrywającego, który powinien być kreatorem gry, zabezpieczającym jednocześnie zadania obronne, jak i rzucającym pomysł na rozpoczęcie ataku. Można go spotkać najczęściej na środku, pomiędzy oboma pomocnikami.

6. Formacja ofensywna (napastnicy). To wśród nich można spotkać najsłynniejsze nazwiska i najlepiej zarabiających na świecie piłkarzy. Zasady gry w piłkę nożną przewidują, że to właśnie napastnik ma przywilej pierwszego podania rozpoczynającego połowę lub wznawiającego grę po golu.

Rozkład piłkarzy na boisku może być dowolny (chociaż nie może być np. dwóch bramkarzy!) i jest zgodny z myślą taktyczną trenera. Ciekawostka? Jeśli szkoleniowiec przesadzi z przydzieleniem zadań defensywnych, to w żargonie polskich kibiców sytuację taką nazywamy… „obroną Częstochowy”.

Sędziowie i pozostałe osoby pracujące na boisku i obok niego

Dla wielu osób spoglądających na mecz w telewizji szokiem może być, jak wiele osób zaangażowanych jest w jego organizację i działania - zarówno na boisku, jak i tuż obok.

Zasady gry w piłkę nożną zakładają, że spotkanie prowadzi arbiter z uprawnieniami sędziowskimi odpowiednimi dla konkretnego poziomu rozgrywek. Wspierają go dwaj sędziowie liniowi (asystenci), biegający wzdłuż bocznych linii boiska i pomagający mu w ustalaniu rzutu z autu, spalonego, spornych sytuacji w polu karnym, fauli i wyjścia piłki poza końcową linię boiska. Oprócz tego funkcjonuje także sędzia techniczny, jednak to do arbitra głównego zawsze należy ostateczna decyzja - np. czy uznać rzut karny.

Oprócz tego każdy obiekt piłkarski ma swoją pełną obsługę: ochroniarzy, administrację, ekipę porządkową. Na spotkaniach gromadzi się także wiele ekip dziennikarskich, w tym komentatorów, operatorów kamer, fotografów sportowych etc. Również piłkarze mają do dyspozycji nie tylko trenera i jego zastępców, ale i resztę sztabu szkoleniowego, w tym specjalizujących się w różnych zadaniach lekarzy i fizjoterapeutów.

Zasady gry w piłkę nożną - podstawowe pojęcia

Jak już zostało wspomniane, przepisy gry to bardzo obszerna i stale uzupełniana książka, ale do zrozumienia celu wystarczy wiedzieć jedynie, że „piłka jest jedna, a bramki są dwie” oraz znać kilka ważnych pojęć:

• Rzut karny. Dyktowany przez sędziego głównego i wykonywany sam na sam z bramkarzem z punktu wyznaczonego dokładnie 11 metrów przed bramką. Rzut karny jest stosunkowo rzadkim zjawiskiem, bo można go podyktować jedynie w przypadku bardzo istotnego przewinienia w polu karnym drużynie atakującej - np. brutalnego faulu, dotknięcia piłki ręką. Większość rzutów karnych zamienianych jest na gola.

• Rzut wolny. Sędzia zatrzymuje grę w momencie przewinienia - faulu. Rzut wolny to wznowienie gry przez poszkodowaną drużynę. Najczęściej sytuacja ta jest niegroźna, ale szansa na gola wzrasta wraz z bliższą odległością do bramki przeciwnika.

• Rzut rożny. To kolejne, trzeci typ zatrzymania gry - następuje w momencie, gdy drużyna broniąca bramki wybije piłkę za końcową linię boiska. Rzut rożny wykonywany jest z jednego z dwóch narożników boiska, w zależności od strony, po której miało miejsce przekroczenie linii przez piłkę.

• Aut. Jest to wybicie lub wyjście piłki poza boczną linię. Gra jest wznawiana przez drużynę przeciwną do tej, której zawodnik ostatni dotknął piłki. Wznowienie następuje wyrzutem rękami zza głowy zawodnika i jest to jedyny moment, w którym (poza bramkarzem w polu karnym) gracz może bezkarnie dotknąć piłki ręką.

• Spalony. Wokół tej sytuacji zbudowano wiele stereotypów, ze względu na pozorną trudność w jej zrozumieniu. Czym jest spalony? Drużyna atakuje. Szybka akcja na bramkę. Jeśli (najczęściej napastnik) w momencie podania znajduje się wyżej, niż ostatni z obrońców, sędzia odgwizduje spalony. Elementem taktycznym jest tzw. pułapka ofsajdowa, czyli celowa gra obrońców na krawędzi ryzyka. Jeśli się „przeliczą” napastnik zyskuje czystą sytuację bramkową.

• Żółta i czerwona kartka. Każdy z zawodników startuje w meczu z „czystym kontem”. Jeśli jego gra okaże się nieprzepisowa, sędzia najczęściej upomina, a później wyciąga żółty kartonik. Dwie żółte kartki to automatycznie czerwona kartka, która nakazuje zawodnikowi opuścić plac gry, a jego drużyna musi grać w osłabieniu. W przypadku wyjątkowo brutalnych sytuacji sędzia może pokazać czerwoną kartkę od razu.

• Rzut wolny pośredni. Przyznawany za różne, ustanowione regulaminem przewinienia - m.in. za niewłaściwe zachowanie bramkarza, nieprzepisowe zachowania wewnątrz drużyny, zbyt szybkie wejście na boisko etc. Od zwykłego rzutu wolnego różni się tym, że bezpośrednio po jego wykonaniu nie może paść bramka.

Znając podstawowe zasady gry w piłkę nożną, rozróżniając poszczególne rzuty i inne pojęcia oraz wiedząc, ilu jest piłkarzy i jakie mają zadania w trakcie meczu, łatwiej jest zrozumieć bardziej szczegółowe kwestie związane z tym pięknym i emocjonującym sportem. Istnieje wiele zależności związanych z sędziowską oceną sytuacji oraz turniejowych niuansów (np. z liczbą dozwolonych zmian zawodników w trakcie meczu) sprawiających, że najlepiej jest wdrożyć się w tę dyscyplinę oglądając mecze - zarówno przed ekranem, jak i na żywo. Szaliki w dłoń, kibicujemy!